Teoria wyboru, czyli Choice Theory została stworzona przez amerykańskiego psychiatrę, psychoterapeutę Dr. Williama Glassera (ur. 1925)
Podstawowe założenia teorii wyboru to:
* wszystko co robimy jest naszym zachowaniem,
* prawie każde nasze zachowanie pochodzi z naszego wyboru,
* jesteśmy napędzani przez nasze geny w celu zaspokojenia pięciu podstawowych potrzeb;
1. przetrwania
2. miłości i przynależności
3. władzy (mocy, ważności)
4. wolności
5. zabawy
W praktyce najważniejszą z powyższych, jest potrzeba miłości i przynależności. Realizowanie jej poprzez bliskość i połączenie z ludźmi, o których dbamy i o których troszczymy się, wymagane jest dla zaspokojenia wszystkich pozostałych potrzeb. Teoria wyboru mówi o tzw. zewnętrznej psychologii kontroli. Zewnętrzna kontrola jest aspektem psychologicznym dotyczącym niemal wszystkich ludzi na świecie, i wpływa destrukcyjnie na relacje międzyludzkie. Jeżeli zewnętrzna kontrola jest używana w związku dwojga osób, to możemy być pewni, że nie zostanie osiagnięta satysfakcja z bycia w związku, co skutkować będzie rozłączeniem więzi pomiedzy tymi osobami. Zgodnie z teorią wyboru, poczucie rozłączenia w związku jest źródłem niemal wszytkich ludzkich problemów takich jak; choroby psychiczne w tym depresja, nałogi, przemoc w rodzinie, przestępstwa, niepowodzenia w szkole i w pracy, itd.
Dzięki teorii wyboru, dowiadujemy się o Siedmiu Zabójczych Nawykach (Seven Deadly Habits) oraz Siedmiu Przyjaznych Nawykach (Seven Caring Habits). W relacjach z ludźmi, czy będąc w związku z partnerką lub partnerem, możemy dokonać wyboru naszego zachowania, i tak jak w innych dziedzinach życia, również i w tym obszarze, za każdy wybór bierzemy pełną odpowiedzialność.
Seven Caring Habits
1. Wspieranie
2. Zachęcanie
3. Słuchanie
4. Akceptowanie
5. Ufanie
6. Obdarzanie szacunkiem
7. Negocjowanie różnicy zdań
Seven Deadly Habits
1. Krytykowanie
2. Obwinianie
3. Narzekanie
4. Dokuczanie
5. Grożenie
6. Karanie
7. Przekupywanie, opłacanie w celu przejęcia kontroli
Dziesięć pewników Teorii Wyboru
1. Jedynymi, którzy mogą kontrolować nasze zachowanie, jesteśmy my sami.
2. Jedyne, co możemy dać drugiej osobie to informacja.
3. Długotrwałe problemy psychologiczne są problemami w relacjach z innymi.
4. Problemy w relacjach z innymi są zawsze częścią naszego życia.
5. Wszystko to, co wydarzyło się w przeszłości, ma wpływ na to, kim jesteśmy teraz, jednak tylko tu i teraz możemy zaspokoić nasze podstawowe potrzeby i zaplanować w jaki sposób będziemy nasze potrzeby zaspakajać w przyszłości.
6. Możemy zaspokoić nasze potrzeby tylko zgodnie z obrazami z naszego Świata Jakości, czyli sposobu pojmowania rzeczywistości, na podstawie naszych życiowych doświadczeń.
7. Wszystko co robimy jest naszym zachowaniem.
8. Każde zachowanie jest Zachowaniem Całościowym (Total Behaviour), które powstaje z czterech komponentów: działania, myślenia, odczuwania i fizjologii.
9. Każde Zachowanie Całościowe jest naszym wyborem, aczkolwiek jedyne co możemy kontrolować bezpośrednio to nasze działanie i myślenie. Możemy kontrolować nasze uczucia i fizjologię pośrednio przez dokonanie wyboru; jak działamy i jak myślimy.
10. Zachowanie Całościowe jest oznaczone przez słowa i nazwane przez te elementy, które są najbardziej rozpoznawalne.
Terapia Realistyczna – Reality Therapy.
Terapia realistyczna (terapia zorientowana na rzeczywistość) jest silnie oparta na teorii wyboru, a jej skuteczne stosowanie zależy od poziomu zrozumienia tej teorii.
Głównym celem terapii realistycznej jest pomoc klientowi w połączeniu się ze światem, w przywróceniu zdolności do tworzenia realacji z innymi i do odbudowania więzi z osobami, których klient potrzebuje najbardziej. Tak jak zostało wspomniane wcześniej, możliwość dokonania wyboru łączy się z braniem za ten wybór odpowiedzialności. Nawet symptomy psychotyczne są traktowane jako zachowania z wyboru mające pomóc klientowi w radzeniu sobie z frustracją wynikającą z trudności w zaspokojeniu najważniejszych potrzeb. Terapia realistyczna kładzie duży nacisk właśnie na poczucie odpowiedzialności. Terapeuta pomaga swojemu klientowi w uczeniu się postrzegania swoich problemów przez pryzmat dokonywanych wyborów. W trakcie terapii klient uczy się całkowicie zmienić swoje zachowanie i podejmować wybory, które są dla niego lepsze.
Psychoterapeuta stosujący terapię zorientowaną na rzeczywistość może posługiwać się strategią określoną skrótem WDEP:
W- (wants and needs)
D- (direction and doing)
E- (evaluation)
P- (planning and commitment)
W- Czego chcesz? Klient współpracując ze swoim terapeutą bada każdy aspekt swojego życia. Stara się zidentyfikować i nazwać swoje oczekiwania wobec terapii, wobec innych ludzi, koncentruje się na swoich potrzebach i na tym jak mógłby je zaspokoić. Weryfikowanie potrzeb trwa przez cały czas trwania procesu terapeutycznego.
D- Co robisz? Klient koncentruje się na tym co robi, robił lub na działaniach, które zaniechał w ostatnim czasie. Klient z pomocą terapeuty analizuje w jakim kierunku biegnie jego życie i jaki wpływ mają jego działania.
E- Czy uzyskasz to czego czcesz, robiąc teraz to co robisz? Terapeuta zachęca do skonfrontowania działań klienta z konsekwencjami tych działań. Weryfikacja, czy to co klient robi, doprowadzi go do osiągnięcia tego co potrzebuje.
P- Na podstawie opracowania odpowiedzi na powyższe pytania, klient wraz z terapeutą ustalają plan zmiany zachowania.